Τι είναι ο παιδοψυχίατρος;

Ο παιδοψυχίατρος είναι ένας ιατρός που μετά τη βασική εξαετή εκπαίδευσή του στην ιατρική σχολή, ειδικεύεται στην παιδοψυχιατρική (ψυχιατρική παιδιών και εφήβων). Η εξειδίκευση στην παιδοψυχιατρική διαρκεί τεσσεράμισι χρόνια και περιλαμβάνει εκπαίδευση στη νευρολογία, την ψυχιατρική ενηλίκων και την ψυχιατρική παιδιών και εφήβων.

Πώς εκπαιδεύεται ένας παιδοψυχίατρος;

Κατά τη διάρκεια της εξειδίκευσής του ο παιδοψυχίατρος εργάζεται σε κλινικές δημόσιων / πανεπιστημιακών νοσοκομείων, καθώς και σε εξειδικευμένες ιατρικές υπηρεσίες τους (ιατροπαιδαγωγικά κέντρα), οι οποίες έχουν πάρει επίσημη έγκριση από το Υπουργείο Υγείας και την Παιδοψυχιατρική Εταιρεία Ελλάδος για εκπαίδευση στην παιδοψυχιατρική. 
Κατά τη διάρκειά της εκπαίδευσης του ο ειδικευόμενος παιδοψυχίατρος αναλαμβάνει διαγνωστικά και θεραπευτικά μεγάλο αριθμό περιστατικών, τα οποία καλύπτουν όλη τη γκάμα των ψυχοσυναισθηματικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα παιδιά και οι έφηβοι, με την εποπτεία έμπειρων επιμελητών ιατρών που είναι εκπαιδευτές στις κλινικές /υπηρεσίες υγείας.

Τι περιλαμβάνει αυτή η εκπαίδευση;

Σε γενικές γραμμές ο παιδοψυχίατρος εκπαιδεύεται να αναγνωρίζει τα ψυχοπαθολογικά συμπτώματα που παρατηρούνται στα παιδιά και τους εφήβους, καθώς και τις διαφορές τους από εκείνα που παρατηρούνται στους ενηλίκους. Γνωρίζει τις θεωρίες που αφορούν την φυσιολογική (οργανική, γνωστική και ψυχοσυναισθηματική) ανάπτυξη των παιδιών από τη γέννηση μέχρι και την ενηλικίωση, γνωρίζει αναπτυξιακή ψυχολογία και έχει γνώσεις νευροψυχολογίας. 
Εφαρμόζει στην εργασία του την ιατρική επιστήμη σε συνδυασμό με ψυχολογική, παιδαγωγική και κοινωνική εμπειρία. Κατανοεί και επεξεργάζεται βιολογικές (ψυχοφαρμακολογία), ψυχοθεραπευτικές και παιδαγωγικές μεθόδους θεραπείας και αποκατάστασης. 
Η εκπαίδευσή του, του παρέχει τη θεμελιώδη γνώση και ικανότητα για να ασχοληθεί με την πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία των ψυχικών, συναισθηματικών και συμπεριφορικών προβλημάτων σε παιδιά και εφήβους.

Ποιες είναι οι αρμοδιότητες ενός παιδοψυχιάτρου;

Ο παιδοψυχίατρος:

  • Κάνει εξέταση (εκτίμηση), διάγνωση και θεραπεία σε παιδιά και εφήβους με δυσκολίες στη συμπεριφορά, το συναίσθημα και την ανάπτυξη ή με ψυχιατρικές διαταραχές. Για το σκοπό αυτό ο παιδοψυχίατρος συνεργάζεται τόσο με τα ίδια τα παιδιά, όσο και με τις οικογένειές τους.
  • Συμμετέχει στη θεραπεία μελών οικογενειών με διαταραγμένες τις μεταξύ τους σχέσεις, ακόμα κι αν αυτά τα μέλη δεν έχουν παρουσιάσει ψυχιατρικά συμπτώματα.
  • Συνεργάζεται με επαγγελματίες γενικής, ψυχικής υγείας και ειδικής αγωγής (ιατρούς άλλων ειδικοτήτων, ψυχολόγους, λογοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, ειδικούς παιδαγωγούς), με εκπαιδευτικούς και σχολεία, τόσο κατά τη διάγνωση, όσο και για το θεραπευτικό σχεδιασμό. Κατά περίπτωση συμπληρώνει, συντονίζει κι εποπτεύει το θεραπευτικό έργο άλλων επαγγελματιών.
  • Παρέχει εξειδικευμένες συμβουλές και υποστήριξη σε ενήλικες, ειδικότερα όσον αφορά το παιδαγωγικό μέρος του ρόλου τους σαν γονείς.
  • Συμμετέχει στην αντιμετώπιση ζητημάτων κηδεμονίας, δικαιώματος επιμέλειας και ζητημάτων παιδικής κακοποίησης.
  • Πραγματοποιεί εκτιμήσεις για τη συγκέντρωση στοιχείων που χρησιμοποιούνται από κοινωνικές υπηρεσίες και δικαστήρια.
  • Παρέχει υπηρεσίες ως εμπειρογνώμων σε δικαστήρια.
  • Παρεμβαίνει για την αντιμετώπιση ψυχοκοινωνικών κρίσεων.
  • Εργάζεται προληπτικά για την έγκαιρο εντοπισμό παιδιών και εφήβων με υψηλό κίνδυνο να εμφανίσουν ψυχιατρικές διαταραχές και προχωρεί σε προληπτικές ενέργειες και δράσεις σε συνεργασία με άλλες υπηρεσίες και φορείς που είναι υπεύθυνοι για την ευημερία και την εκπαίδευση παιδιών και νέων ατόμων. 

Πώς εξετάζει ένας παιδοψυχίατρος;

Κατά την πρώτη επίσκεψη ο ειδικός παίρνει συνήθως από τους γονείς ένα λεπτομερές παιδοψυχιατρικό ιστορικό. Εκτός από τον λόγο που τους οδήγησε να απευθυνθούν στον παιδοψυχίατρο, το ιστορικό αυτό περιλαμβάνει στοιχεία από την αναπτυξιακή, σχολική, και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού, καθώς και πληροφορίες για την οικογένεια, αλλά και για τις παρεμβάσεις που τυχόν έχουν γίνει στο παρελθόν. 
Συμπληρωματικά με το ιστορικό ο παιδοψυχίατρος μπορεί να χρειαστεί να δώσει ειδικά ερωτηματολόγια για την καταγραφή και την αξιολόγηση συμπτωμάτων, ώστε να καταλήξει σε μια όσο πιο ακριβή εκτίμηση, αλλά και για να σχεδιάσει τη θεραπεία και να παρακολουθήσει την πορεία της παρέμβασης που θα προτείνει. 
Μετά το ιστορικό ακολουθεί η παιδοψυχιατρική εκτίμηση. Σε μία ή περισσότερες συναντήσεις με το ίδιο το παιδί ή τον έφηβο, ο παιδοψυχίατρος μέσα από προσωπική επαφή, παρατήρηση, παιχνίδι (για τα μικρότερα παιδιά) και επικοινωνία με τρόπο που ταιριάζει στην ηλικία και το νοητικό επίπεδο του παιδιού/εφήβου, κάνει μια εξειδικευμένη εκτίμηση των δυσκολιών που καταγράφηκαν στο ιστορικό και σχηματίζει μια άποψη για το παιδί και τα χαρακτηριστικά του. 
Για να συλλέξει τις πληροφορίες ώστε συμπληρώσει μια, όσο πιο πλήρη εικόνα της κατάστασης, συχνά ο παιδοψυχίατρος χρειάζεται να επικοινωνήσει με τους εκπαιδευτικούς του παιδιού, άλλους ειδικούς που ασχολούνται μαζί του (πχ λογοθεραπευτές, εργοθεραπευτές), ενώ σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να κρίνει χρήσιμη τη συνάντηση και επικοινωνία με άλλα μέλη της οικογένειας (πχ αδέρφια, παππούδες). 
Επίσης, κατά περίπτωση μπορεί να παραπέμψει σε άλλους ιατρούς για συμπληρωματικές εξετάσεις (πχ παιδίατρο, παιδονευρολόγο, παιδο-ενδοκρινολόγο) ή ειδικούς επαγγελματίες (πχ ψυχολόγο, λόγο-εργοθεραπευτή), ώστε να έχει τα στοιχεία που κρίνει ότι είναι αναγκαία για την εκτίμησή του παιδιού (τεστ νοημοσύνης, εκτίμηση δεξιοτήτων, μαθησιακή αξιολόγηση κλπ).

Χρησιμοποιεί κάποια ειδικά εργαλεία ή ιατρικές διαδικασίες ο παιδοψυχίατρος;

Πρέπει κανείς να έχει υπόψη του ότι το σημαντικότερο εργαλείο εξέτασης στην παιδοψυχιατρική εργασία είναι το παιχνίδι, ο προσωπικός διάλογος και η δημιουργία σχέσης με το παιδί, τον έφηβο και την οικογένειά του. 
Η παιδοψυχιατρική εκτίμηση περιλαμβάνει στοιχεία από την παρατήρηση ολόκληρου του συστήματος όπου ζει και κινείται ένα παιδί, και από το οποίο δεν είναι ξεκομμένο ή ανεξάρτητο. 
Δεν είναι τυχαίο, ούτε υπερβολή αυτό που λέγεται, ότι δηλαδή η παιδοψυχιατρική εκτίμηση ξεκινά ακόμα από την πρώτη τηλεφωνική επικοινωνία με τον γονιό που ζητά βοήθεια, συνεχίζεται στην αίθουσα αναμονής και καταλήγει μέσα στο ιατρείο. Οι γονείς καλούνται να συμμετάσχουν και να συνεργαστούν στην εκτίμηση αλλά και την αντιμετώπιση των δυσκολιών του παιδιού τους και αποτελούν σημαντικότατη πηγή πληροφοριών αλλά και βοήθειας κατά τη θεραπευτική προσπάθεια. Η στάση τους απέναντι στις δυσκολίες που προκύπτουν, το κλίμα που επικρατεί στη σχέση τους με το παιδί (και μεταξύ τους), οι πρακτικές ανατροφής και η ποιότητα της ενασχόλησης τους με τα παιδιά και της διαπαιδαγώγησης που τους παρέχουν και, όχι σπάνια, οι δικές τους προσωπικές στάσεις, εμπειρίες και βιώματα, κρίνουν σε μεγάλο βαθμό την πορεία και την εξέλιξη των προβλημάτων που εμφανίζουν τα παιδιά τους. 
Λόγω της εκπαίδευσής του, ο παιδοψυχίατρος είναι σε θέση να συλλέξει και να συνθέσει όλα αυτά τα στοιχεία, ώστε να προτείνει μια, όσο το δυνατόν, πιο εύστοχη παρέμβαση χωρίς να παραβλέψει καμιά από τις διαστάσεις (βιολογική, ψυχολογική, οικογενειακή, κοινωνική) που συμβάλλουν στις δυσκολίες του παιδιού και του εφήβου.

Είναι αλήθεια ότι στον παιδοψυχίατρο απευθύνονται μόνο όσα παιδιά και έφηβοι υποφέρουν από σοβαρές ψυχιατρικές διαταραχές και χρειάζονται να πάρουν φάρμακα;

Υπάρχει μια τέτοια πεποίθηση, που όμως είναι ανακριβής, παραπλανητική και στερεί από σημαντικό αριθμό παιδιών και οικογενειών την αποτελεσματική και αξιόπιστη βοήθεια. Ο παιδοψυχίατρος είναι ο μόνος ειδικός για την ψυχική υγεία του παιδιού και του εφήβου με πραγματική, κλινική γνώση και εκπαίδευση πάνω στο παιδί και τον έφηβο, που έχει ευρεία και σφαιρική γνώση της φυσιολογικής ψυχολογικής και συναισθηματικής ανάπτυξης του ανθρωπίνου όντος από τη γέννηση μέχρι την ενηλικίωση -όχι μόνον των αποκλίσεων και της ψυχοπαθολογίας του.
Σημαντικό μέρος της εκπαίδευσης του ειδικευόμενου παιδοψυχιάτρου αλλά και του ρόλου του σαν ειδικός, είναι η καθοδήγηση του στενού ή ευρύτερου περιβάλλοντος όπου ζουν παιδιά και έφηβοι, αλλά και η δυνατότητά του να δίνει έγκυρες και αξιόπιστες κατευθύνσεις και συμβουλές πάνω σε ζητήματα ανατροφής, οικογενειακής λειτουργίας και σε σοβαρά ψυχοκοινωνικά ζητήματα (όπως η υιοθεσία, το διαζύγιο, η απώλεια, η ενδοοικογενειακή βία). 

Πηγή: 
https://www.facebook.com/paidopsythess.gr